КОНСТИТУТСИЯ НИШОНАИ АСОСИИ СОҲИБИСТИҚЛОЛӢ

Имсол 9-уми сентябр халқи шарифи Тоҷикистон 31-умин солгарди Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо тантана ҷашн гирифт.

9-уми сентябри соли 1991 барои мо на танҳо рузи Истиқлолияти Давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон,  боз ҳамчун санаи барқароршавии адолати таърихӣ азизу арҷманд гардидааст.

Дар баробари соҳибистиқолол гардидан,  зарурияти қабули Конститутсия пеш омад, зеро ҷомеа ва давлати Тоҷикистон ба марҳилаи сифатан нави таърихи инкишофи худ ворид шуданд ва дар кишвар давраи дигаргуниҳои куллӣ  дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа оғоз гардид. Конститутсия шакли олии зуҳуроти ҳуқуқӣ буда дар давраҳои дигаргунсозиҳои куллии ҷомеа бо мақсади таъмини гузариши ҳаёти ҷамъиятӣ аз як марҳила ба марҳилаи сифатан нави инкишофи таърихӣ кабул карда  мешавад. Конститутсияи Тоҷикистон дар давраи гузариши Тоҷикистон аз ҷомеаи сотсиалистӣ ба ҷомеаи шаҳрвандӣ қабул гардидааст.

6-уми ноябри соли 1994 бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул  шуд. Боиси ифтихор аст, ки ин аввалин Конститутсияи бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабулшуда мебошад.  Раванди муҳокима ва қабули Конститутсия барои мардуми мо як маъракаи муҳими сиёсие гардид, ки он ба болоравии маърифати сиёсӣ, ҳуқуқӣ, ҳамчунин худшиносии ҳар як фарди ҷомеа мусоидат кард. Бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул шудани Конститутсия шаҳодати ризоияти халқ аз сиёсати пешгирифтаи роҳбарияти давлат ва Ҳукумат мебошад. Халқи тоҷик ба тарафдории Конститутсия овоз дода, якдилона изҳор доштанд, ки шакли идораи ҷумҳурӣ, тамомияти арзӣ, моҳияти демократӣ, ҳуқуқбунёдӣ, дунявӣ ва иҷтимоии давлати мо дахлнопазиранд.

Соҳибихтиёрии  Тоҷикистон пеш аз ҳама дар он ифода меёбад, ки давлат самтҳои асосии сиёсати дохилӣ,  яъне роҳу усулҳои тараққиёти худро дар соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва ғайра, дар сиёсати хориҷӣ бошад  тарзу усулҳои муносибат бо давлатҳои хориҷӣ ва умуман ҷомеаи ҷаҳониро мустақилона муайян менамояд. Мафҳуми «соҳибихтиёрии халқ»   онро  ифода мекунад,  ки халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ буда, ҳокимияти худро бевосита (дар райпурсӣ ва интихобот) ва ё ба воситаи вакилони худ амалӣ мегардонад.

Соҳибихтиёрии халқ боз дар он ифода меёбад, ки танхо Президент, Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҷаласаи якҷояи худ ҳуқуқи аз номи он сухан гуфтанро доранд.

Ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ дар шакли пурраашон дар қаламрави давлат амал карда, ҳеҷ гуна дахолати мамлакатҳои хориҷиро намепазирад. Дар муносибаҳои байналмилалӣ низ давлат тобеи идораи давлатҳои хориҷӣ намегардад. Соҳибихтиёрии давлат пурра ва бидуни истисно зоҳир мешавад ва он нишонаи сифатии ҳар гуна давлат буда, моҳияти сиёсиву ҳуқуқии давлатро ифода мекунад.

Имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои ҳамаи нишонаҳои зикршуда буда, дар давоми  солҳои  Истиқлолият  на танҳо асосҳои даватдории миллии худро ташаккул дод ва мустаҳкам гардонид, балки дар арсаи байналмилалӣ низ ҳамчун субъекти мустқили ҳуқуқи байналмилалӣ тавассути чандин пешниход ва ташаббусњои созандаю сулҳхоҳонаи Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам Э.Рахмон нуфуз ва эътибори зиёдеро соҳиб гардид.

Ҳоло Тоҷикистон ҳамчун субъекти комилҳуқуқи муносибатҳои байналмилалӣ аз ҷониби беш аз 170 давлати ҷаҳон ба расмият шинохта шудааст. Аз соли 1992 Ҷумҳурии Тоҷикистон узви комилҳуқуқи СММ мебошад.

Мафҳуми ҳуқуқбунёдӣ дар он таҷассум мегардад, ки дар он фаъолияти ҳама – ҳам давлат,  ҳам мақомоти он ва ҳам кулли шаҳрвандон тобеи ҳуққ мебошад. Ҳамчун давлати ҳуқуқбунёд эътироф шудани Тоҷикистон ин таъмини волоияти қонун, риоя ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон, таҷзияи ҳокимияти давлатӣ, масъулияти байниҳамдигарии давлат ва шахсият, нишонаи асосии давлати ҳуқуқбунёд мебошад.

Дунёявӣ будани Тоҷикистон дар он ифода мегардад, ки дар Тоҷикистон ягон дину мазҳаб ҳатмӣ ё худ афзалиятнок ҳисобида намешавад. Дар Тоҷикистон ягон дин ба ҳайси дини давлатӣ ва расмӣ шинохта нашудааст ва ҳамаи дину мазабҳо ҳуқуқи мавҷудияти баробар доранд. Шаҳрвандони Тоҷикистон сарфи назар аз он, ки ба кадом дин пайравӣ мекунанд, комилан баробарҳуқуқ мебошанд. Дар ягон ҳуҷҷати давлатӣ диндор будан ё набудани шахс кайд карда намешавад. Дар Тоҷикистон  бо вуҷуди он, ки  аксари шаҳрвандон пайрави ислом буда, дини исломро  муқаддас медонанд, вале аз ҷониби давлат дини ислом ҳамчун дини расмии давлатӣ эътироф нашудааст. Ташкилотҳои динӣ аз давлат ҷудо буда, ба корҳои давлатӣ  мудохила карда наметавонанд.

Маънои ягона будани Тоҷикистон дар он ифода меёбад, ки он мақомоти олии намояндагӣ,  иҷроия ва судии барои тамоми кишвар умумӣ  дорад, як Конститутсия, як низоми конунгузорӣ ва шаҳрвандии ягона мавчуд аст. Дар Тоҷикистон низоми ягонаи пул, сиёсати ягонаи  қарз ва андоз ҷорист. Қисмҳои таркибии давлати ягона (вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо) дорои соҳибихтиёрӣ буда наметавонанд. Тоҷикистон давлати мутамаркази ягона мебошад, зеро роҳбарони мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ аз марказ таъин карда мешаванд. Тоҷикистон  қувваҳои мусаллаҳи  ягона дорад ва он аз ҷониби мақомоти марказии ҳокимияти давлатӣ идора карда мешавад.

Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам  Э. Раҳмон  дар бораи аҳмият ва нақши Конститутсияи Ҷумҳурии Тоқикистон дар ҳаёти ҷамъиятӣ ибрози назар намуда, хеле дақиқ гуфтаанд: «Қабули Конститутсия ба ҷумлаи он воқеаҳои муҳимтарин ва нави таърихи мамлакати мо марбут аст, ки арзиш ва аҳамияташ бо мурури замон меафзояд. Зеро агар имрӯз аз он ифтихор дошта бошем, ки давлати мустақил, ҳуқуқбунёд, демократӣ ва дунявӣ барпо мекунем, пас мо онро танҳо ба василаи Конститутсия амалӣ карда метавонем. Чунки Конститутсия дар ҳамаи соҳаҳои фаъолияти мо дастури раҳнамунсози амламон мебошад».

Бояд қайд кард, ки донистани қонунҳо, пеш аз ҳама омӯзиш ва донистани Конститутсия, эҳтиром ва риояи ҳатмии меъёрҳои он вазифаи ҳар як шаҳрванди Ватанамон мебошад.  Дар баробари ин мо бояд фарзандонамонро дар руҳияи инсондӯстӣ, ифтихори ватандорӣ, эҳтироми арзишҳои миллӣ ва умумибашарӣ тарбия карда,  кушиш намоем, ки риоя ва эҳтироми қонунҳо ба одати муқаррарии ҳар як сокини Тоҷикистон табдил ёбад.

6 ноябри соли равон ба фаъолияти волотарин ва муҳимтарин санади ҳуқуқии кишвар-Конститутсияи  Тоҷикистон расо 28 сол пур шуд.

Аз ин ру сокинони Ватани азизамонро бо рӯзи қабули Конститутсияи кишвари соҳибихтиёрамон табрику муборакбод гуфта, хоҳони онам, ки рӯзгори ҳар як сокини кишварамон осоиштаву таҳти ҳимояи Конститутсияи Тоҷикистон  бошад.

Котиби маҷлиси судии суди ш.Левакант Хамзазода А.А.